یکی از مهمترین نکاتی که باید قبل از اضافه کردن داروی جدید (حتی داروهای بدون نسخه) رعایت کنید، این است که در مورد مصرف بعضی از مواد غذایی همراه با دارو اطلاع کسب کنید و نیز در صورت داشتن بیماری زمینهای، حتما با پزشک خود مشورت کنید و او را در جریان شرایط دقیق خود قرار دهید تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
واکنش دارو با ترکیبی دیگر که میتواند منجر به افزایش یا کاهش اثر دارو شده یا باعث بروز عارضهای جانبی از داروی مذکور شود ، تداخل دارویی نامیده میشود .
این عوارض وقتی هر یک از داروها به تنهایی مصرف شوند، رخ نمیدهند. تداخل دارویی میتواند بین داروهای مختلف، بین داروهای تحویز شده توسط پزشک با داروهای بدون نسخه، بین داروها و داروهای گیاهی، داروهای مکمل و حتی مکملهای ویتامینی،حتی بین داروها و برخی خوراکیها و غذاها هم اتفاق بیفتد.
برخی تداخلات دارویی معمول و حتی مفید هستند. مانند وقتی که دارویی میتواند قدرت داروی دیگری را افزایش داده یا عوارض آن را کاهش دهد. برای مثال گاهی برای کاهش عارضهی تهوع در برخی داروهای ضد درد ، آن را با یک داروی ضد تهوع ترکیب میکنند.
در برخی تداخلات دارویی، یک دارو میتواند از اثربخشی داروی دیگر بکاهد. برای مثال قرصهای جلوگیری از بارداری میتوانند اثر برخی آنتیبیوتیکهای مشخص را کاهش دهند.
تداخل دارو با غذا (drug-food interactions) یا مکملها یا ترکیبات گیاهی مثل دمنوشها، وقتی پیش میآید که دارویی باعث اختلال در جذب برخی مواد معدنی و ویتامین ها یا افزایش دفع آنها از بدن بشود.
به عنوان مثال، تنباکوی سیگار میتواند با افزایش متابولیسم کبدی برخی داروها، باعث بی اثر شدن سریعتر و کاهش اثرات درمانی داروها شود.
برخی از غذاها نیز ممکن است مستقیما اثرات داروها را خنثی کنند. مثلا مصرف سبزیجاتی مثل اسفناج با وارفارین تداخل دارد چون ویتامین K موجود در این سبزیجات، اثرات درمانی وارفارین را کاهش میدهد.
لبنیات و ترکیبات حاوی کلسیم، میتوانند جذب برخی از داروها مثل داکسی سایکلین را کاهش دهند.
همینطور بعضی از گیاهان با داشتن خواص ضدانعقاد خون، کاهنده فشار و قند خون ممکن است اثرات داروهای ضد انعقاد خون، ضد فشار و قند خون را تشدید کنند.
نوشیدنیهای الکی نیز یکی از خوارکیهای متداخل با داروها هستند. اگر الکل مصرف میکنید باید از عدم تداخل آن با داروها مطمئن شوید. این مسئله بسیار مهم است.
تداخلات دارویی بسیار وسیع هستند و هر چه فرد تعداد بیشتری دارو مصرف کند، خطر این تداخلات افزایش مییابد.
الکل با داروهای حاوی الکل از جمله شربت سرفه و ملین ها تداخل دارویی داشته و مصرف الکل در زمان مصرف آنها تشدید اثرات الکل را در پی خواهد داشت.
همچنین مصرف الکل به همراه سایر داروهای کندتر کننده فعالیت سیستم عصبی باعث ایجاد خواب آلودگی در افراد می شود. بعضی از این داروها عبارتند از:
قرص های خواب آور
آنتی هیستامین ها
بنزودیازپین ها برای درمان اضطراب
داروهای تفریحی نیز باعث ایجاد تداخل دارویی می شوند. مصرف شاهدانه به همراه داروهای ضد روان پریشی خاصی از جمله کلوزاپین باعث کاهش سطح دارو در خون می شود.
این امر با کاهش اثربخشی دارو همراه بوده که مساله ای خطرناک است. مصرف داروهای ضد افسردگی از جمله سیتالوپرام همراه با مصرف کوکائین باعث ایجاد خطر خونریزی مغزی می شود.
برخی داروهای افسردگی میزان ترشح ماده شیمیایی شادیزا موسوم به سروتونین را در مغز افزایش میدهند. همزمان نیز برخی مُسکنها تاثیری مشابه دارند و در نتیجه افزایش شدید این ترکیب شیمیایی در مغز موجب آشفتگی ، بالا رفتن دمای بدن و افزایش ضربان قلب و تنفس میشود.
برخی بیماری ها نیز ایجاد تداخلات دارویی را در پی دارند.
برای نمونه، در صورت داشتن فشارخون بالا باید از مصرف برخی از داروهای ضد احتقان اجتناب کرد. سودوافدرین (که در داروهای سرماخوردگی استفاده می شود) از جمله این داروها بوده که باعث افزایش فشار خون شده و انتخابی ایمن برای این افراد دارای فشار خون نیست.
به علاوه، بیماری زوال عقل باعث آسیب پذیری افراد در برابر برخی از تداخلات دارویی می شوند. بر اساس یک مطالعه در سال 2016، داروهای ضد افسردگی ، داروهای ضد روان پریشی، داروهای ضد پلاکت و امپرازول در افراد مسن مبتلا به زوال عقل ایجاد تداخل می کنند. لازم به ذکر است که دریافت مکرر داروهای تجویزی برای زوال عقل در ایجاد این تداخلات شدید تاثیر گذار نبودند.
بنابرایندرصورت داشتن بیماری های خاص به ویژه مواردی که به مصرف منظم دارو نیاز دارند باید پیش از مصرف هر داروی جدید با پزشک خود صحبت کرد. بدین وسیله می توان خطر بروز تداخلات دارویی مضر را کاهش داد.
مطالعه کامل برچسب داروها در جلوگیری از تداخل دارویی موثر است. با این حال در صورت داشتن نگرانی در خصوص ایجاد تداخل، می توان با پزشک مشورت کرد.
البته برچسب داروهای تجاری و مکمل ها متفاوت هستند.
داروهای تجویزی ملزم به ذکر کردن تداخلات دارویی هستند. معمولا در برچسب آنها شدیدترین و متداول ترین تداخلات دارویی ذکر می شود.
همچنین دارای بخشی با عنوان تداخلات دارویی بوده که باید به طور کامل مطالعه شوند.
برچسب مکمل ها نیز باید دقیق بوده و گمراه کننده نباشد. البته نیازی به اشاره تمام تداخلات دارویی بر روی آنها نیست. به این ترتیب افراد باید در خصوص تمام مکمل های مصرفی خود ا پزشک صحبت کنند.